در گفت‌وگو با قادر باستانی مطرح شد؛ رسانه ملی، اخلاق حرفه‌ای را زیر پا گذاشته/خبرنگاران آلت دست نشوند
در هفته‌های اخیر، سازمان صدا وسیما، حجم حملات خود را به دولت حسن روحانی افزایش داده است. به جز اخبار سوگیرانه و منفی، اغلب افرادی که با عنوان کار‌شناس در برنامه‌های مختلف شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی حضور می‌یابند، از مخالفان خط مشی اقتصادی و سیاسی دولت انتخاب می‌شوند. این کار‌شناسان سفارشی، در بحث‌های خود، به طور معمول عملکرد دولت را زیر سئوال می‌برند و این روند تخریبی، بعد از انتخاب ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا، روند صعودی به خود گرفته است. دلیل رویکرد دولت ستیزانه رسانه ملی چیست؟
قادر باستانی، نویسنده و مدرس علوم ارتباطات اجتماعی، با تأیید رشد برنامه‌های مخرب رسانه ملی اظهار داشت: در سازمان صدا وسیما، میان برنامه سازان، مسابقه‌ای برای کوبیدن دولت آقای روحانی جریان دارد و این سازمان رسانه‌ای، اخلاق حرفه‌ای را زیرپا گذاشته است و همه اعتبار خود را خرج تضعیف روزافزون دولت می‌کند.
وی تصریح کرد: در بند ۲ اصل سوم قانون اساسی، بالا بردن آگاهی‌های عمومی در همه زمینه‌ها، با استفاده صحیح از رسانه‌ها، در صدر وظایف نظام اسلامی قرار گرفته است. همچنین در ماده ۲ قانون رسانه‌ها، به وضوح عنوان شده که تلاش برای نفی مرزبندی های کاذب و تفرقه انگیز، جزو تکالیف رسانه‌ها، ازجمله رادیو و تلویزیون به شمار می‌رود و به نظر من، رویکرد صدا و سیما، در جهت خلاف این رسالت قانونی است. برنامه‌های صداوسیما، نه تنها مرزبندی‌های تفرقه انگیز را نفی نمی‌کند، بلکه خود به آن دامن می‌زند.
باستانی افزود: در کل، جو رسانه‌ای کشور مسموم شده است و روزنامه‌نگاران و تولیدکنندگان محتوا، چه در صداوسیما و چه در رسانه‌های مکتوب و شبکه‌های اجتماعی، از رسالت و مسئولیت‌های اجتماعی خود دور شده‌اند. این مساله هم در رسانه‌های حامی دولت و هم در رسانه‌های منتقد آن دیده می‌شود. روزنامه نگارانی که در صدا و سیما و یا بنگاه‌های خبری منتقد دولت فعالیت می‌کنند، در کنار پوشش رسانه‌ای منطبق با خط مشی رسانه متبوع خود، یک سری وظایف انسانی و حرفه‌ای هم دارند که فرا‌تر از وظایف سازمانی آنهاست و آن داشتن صداقت و انصاف و توجه به منافع ملی است.
این استاد دانشگاه، با بیان «اصول بین المللی اخلاق حرفه‌ای روزنامه نگاران»، خاطر نشان کرد: اصل سوم اخلاق حرفه‌ای، مر بوط به مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران است و در آن تصریح شده که اطلاعات در یک رسانه، به منزله منفعت اجتماعی است، نه کالا و بر این اساس، تولیدکنندگان محتوا در رسانه‌ها، همه در برابر جامعه انسانی و مخاطبان مسئولیت دارند.
وی اضافه کرد: در اصل نهم، با ذکر تعهد اخلاقی به ارزش‌های عام انسانی، اهالی رسانه را ملزم می‌کند، از هر نوع توصیه یا تحریک به جنگ و تجاوز و هر نوع خشونت و نفرت یا تبعیض، پرهیز کنند. نفرت پراکنی، مخل حرکت جامعه به سوی تعالی است. تحقیقات علمی مشخص کرده است که رسانه‌های جمعی، نقش مهم در توسعه اقتصادی و بهبود شرایط معیشتی مردم دارد و اطلاع رسانی مناسب‌تر، منجر به تخصیص بهتر و کارآمد‌تر منابع می‌شود؛ پس رسانه‌ای که می‌داند، دولت با اقدامات بین‌المللی گسترده، توانسته کشور را از یک بلای بزرگ و خانمانسوز ملی دور کند، چرا باید با اتخاذ مواضع تحریک آمیز و غیرمنصفانه، افکار عمومی را به خاطر منافع محدود جناحی و باندی، دچار اشتباه کند.
وی گفت: سیاسیونی که کنترل برخی رسانه‌ها را در اختیار دارند، رقابت با دولت روحانی دارند و از هر امکانی برای حمله به دولت و تضعیف آن بهره می‌برند، اما روزنامه‌نگارانی که در این رسانه‌ها کار می‌کنند، نباید به راحتی اخلاق حرفه‌ای خود را کنار بگذارند و آلت دست این سیاسیون واقع شوند. آن‌ها در کنار رعایت خط مشی کلی نشریه، اصول اخلاقی حرفه‌ای دارند که فرا‌تر از مرزهاست و هر تولیدکننده محتوا، چه در صداوسیما و چه در نشریات و شبکه‌های اجتماعی، متعهد به رعایت آن‌ها هستند.
باستانی با بیان اینکه روزنامه‌نگاران در برابر جامعه، از جهت اخلاقی و حرفه‌ای جوابگو هستند، تصریح کرد: رسانه شمشیری دو دم است. روزنامه‌نگار، فرا‌تر از آن کار حرفه‌ای که انجام می دهد، یک مسئولیت و تعهد اجتماعی هم دارد که باید براساس آن عمل کند. یک جاهایی باید افشاگری کند. یک جاهایی باید سکوت کند. باید به برخی خبر‌ها بپردازد و به برخی نپردازد. بنابراین، معیار در کار رسانه، مسئولیت اجتماعی است و در سطح کلان، به خصوص در حوزه سیاسی، منافع ملی مورد توجه است. یعنی رسانه‌ای، ممکن است براساس منافع ملی، اطلاعاتی را افشا کند و در جای دیگر سکوت کند.
وی افزود: مصلحت جامعه و منافع ملی، دو عنصرتعیین‌کننده هستند. تولیدکنندگان محتوا در رسانه‌ها، چه طرفدار دولت و چه منتقد آن، براساس تحلیلی که از فضای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی کشور دارند، در چارچوب منافع ملی و مبتنی بر قانون حرکت کنند؛ همه رسانه‌ها، باید جامعه را به قانون و منافع ملی و چارچوب‌های قانونی دعوت کنند.
وی تاکید کرد: ما خوشبختانه در همین صدا و سیما، روزنامه‌نگاران و برنامه‌سازان فهیم و متعهد فراوان داریم که آلت دست محافل سیاسی واقع نمی‌شوند و انزوا و کم محلی را به حرکت بر خلاف اصول اخلاق حرفه‌ای ترجیح می‌دهند. آن‌ها هم منتقد خط مشی غلط و پُراشتباه رسانه ملی هستند. نقش سازنده دارند و آنچه از دستشان برمی آید، برای تصحیح این روند خلاف منافع ملی و اصول دموکراسی انجام می‌دهند. البته در همین میدان‌های سخت است که تفاوت یک روزنامه‌نگار متعهد و یک فرصت‌طلب، به خوبی مشخص می‌شود.
باستانی خاطرنشان کرد: می‌توان منتقد دولت بود، اما اصول حرفه‌ای را رعایت کرد. منافع ملی را همیشه درنظر داشت. از موضع انصاف و مسئولیت اجتماعی دور نشد. چنین روزنامه نگارانی، در پیش وجدان خود آسوده هستند و هیچگاه از عملکرد خود پشیمان نمی‌شوند، اما آنهایی که به زعم خودشان زرنگی می‌کنند و با زیر پا گذاشتن بر اخلاق، منویات برخی محافل قدرت را عملی می‌سازند، هم افکار عمومی را دچار اشتباه می‌کنند و هم فردای سختی پیش روی خود خواهند داشت، مثل شخصی که در کشتی نشسته و به تحریک دیگران، کشتی را سوراخ می‌کند.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد؛ سازمان صداوسیما و سایر رسانه‌های ارتباط جمعی، بیش از این با اشتباه و ندانم‌کاری، مخاطبان خود و مردم را آزار ندهند و آن‌ها را به سمت شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خارجی سوق ندهند.
